Johanna Bergmans-Beins (1879-1948)
As jong wicht leerde ze veur underwiezeres en later warkte ze op een schoel in Meeden, Vaalt en Börger. In 1905 is ze trouwd met Jan Bergmans (1881-1940), die ok in ‘t underwies warkte.
Bergmans-Beins was politiek actief. In 1919 weur ze as eerste vrouw in de Provinciale Staten van Drenthe keuzen veur de Vrijzinnig Democratische Bond. Heur verkiezingsrede hef ze holden in ‘t Drents. Ze hef ok een koppel aandere maatschappelijke functies had zoas lid van de Voogdijraod, bestuurslid Provinciaal Museum en kemissielid volkskunde van de Keuninklijke Academie van Wetenschappen.
Bergmans-Beins har veul belangstelling veur de Drentse volkskunde. Ze publiceerde gedichten, verhalen en essays over olde Drentse volksgebroeken in een koppel bladen.
In 1933 is de roman Het bloed kruipt waar het niet gaan kan, een vertelling uit het Drentse boerenleven oetkommen; schreven in het Nederlands met de dialogen in het Drents. In ‘tzölfde jaor is ok de bundel Drentsche legenden, verzameld en naverteld door J.H. Bergmans-Beins verschenen. In 1945 is die bundel herdrukt. In 2006 is der vanneis een bundel met volksverhaolen oetkommen van Bergmans-Beins. Literair historicus dr. Henk Nijkeuter oet Gieten hef de volksverhalen oetzöcht en hie hef der een inleiding en een levensbeschrieving van Johanna Bergmans-Beins bij schreven. ‘t Boek hef as titel Wilde jacht, de naam van ien van de gedichten van de schriefster.
Bergmans-Beins was lid van de Drentse Schrieverskring. Zij hef ok een stuk of wat tenielstukken schreven: Moeder wikt, en ‘t wicht beschikt en Vroolijk spel oet ‘t Drens boer’nleev’n.
Publicaties:
- Het bloed kruipt waar het niet gaan kan (1933);
- Drentsche legenden (1933 – herdruk in 1945);
- Wilde jacht (2006);
- Moeder wikt, en ’t wicht beschikt (tenielstuk);
- Vroolijk spel oet ’t Drents boer’nleev’n (tenielstuk).
Een keur oet het wark van Johanna Bergmans-Beins:
DRENTHE, LAAND, WAOR ‘T AOLDE LEVEN
Drenthe, laand, waor ‘t aolde leven
Aolde vrijheid, aold gebroek,
‘t Volk met vaaste baand döt hechten,
An zien laand van heid’en stroek.
Waor de scheper nog de schaopen
Deur de broene heide drif
En waor aaltied ‘Helpt ‘n kanner’
Hoogste beste liefspreuk blif.
Waor de zun de heidevelden,
Pronkend in heur sangen klied,
Overgöt met golden straolen
En de leeuwerik zingt zien lied.
Waor men vuult, dat toch het leven
Meer nog is as stried en wark,
En de wiede, bliede roemte
Mensken maakt veur beter stark.
Waor de dörpies ligt verbörgen
In ‘n kraans van iekenholt
En op d’es de roggeakkers
Zummers glaanst as zuver gold
Waor de diepies, blaank as zulver,
Speulend loopt deur ‘t grune laand
En in ‘t gres de bonte bloemen
Streijd bint met ‘n volle haand.
Waor de bargies en stienhopen
Op de heide, groot en wied,
Spreekt op roege, stille wieze
Van het volk oet vrogger tied.
Waor het leven slicht en eerliek,
Vrij van stieve, strakke baand,
Veur ‘n Drent is ‘t miest begeerliek
In zien iegen vrije laand.
Oet: Oeze Volk, augustus 1966, blz 123
‘T DIEPIEN
Het löp deur het laand en het speult as een kind.
Het laacht tegen ‘t locht en het daanst in de wind.
As glas is ‘t zo helder, as zulver zo blaank.
Het flikkert en fonkelt met sterren er maank.
Een zulveren lint tusken ‘t gruun van de kaant,
Met schitt’rende kleuren van bloemen beraand.
‘t Is schol en ‘t is smal, maor het spiegelt zo grif.
‘t Doekt tusken ‘t gruun en men zot niet waor ‘t blif.
En diep in het water, hiel diep op het zaand,
Daor glinstert het gold, dat er lig an de kaant.
Dat deur witte wieven bewaakt wordt en dekt,
Dat mennegien vaak nao de kolken hen trekt.
Oet: De Brummelwal, oetgeven deur Van Gorcum – Assen