Gerard Stout (1950)

Hie gaf nao zien studie scheikunde in Stad een jaor of wat les in Zambia. Daornao gung e an ‘t wark as docent bij de Noordelijke Hogeschool in Leeuwarden.

Gerard Stout schref al vanof 1985 körte verhalen, benaom in Roet waor e ok een jaor of wat redactielid van west hef. Hie is ien van de miest productieve schrievers van Drenthe. Hie hef – veurdat e met zien eigen oetgeverij Ter Verpoozing begunde – vief Drentse novelles/romans schreven: Zwak ies, Matglaozen dreum, Wanda, Liek in ‘t veen en In Paradisum. Veul te doen was der over ’t deur Stout schreven Roet-nummer Eroetiek in 1992. Een koppel Drentse schrievers komt der in veur in erotische situaties. Niet elkenien was der over te spreken. In 1999 hef Stout de SNS Cultuurpries van Drenthe veur literatuur kregen. In 2004 bint de beste verhaolen van Stout deur ’t Drentse Boek verzameld in An de reize.

Stout zien proza is mangs luchtig, mor ok wal ies eernsachtig. Bij toeren giet e met zien beschouwings tegen de stroom van Drentse zelfgenoegzaomheid in, maor hie gebroekt ok zölfspot in zien verhalen. Stout speult met de taol en der stiet in zien proza vaak meer as dat der stiet. Jaorenlang hef e ok recensies over streektaolschrieverij in ’t Dagblad van het Noorden schreven.

Begun 2005 hef Stout zien eigen oetgeverij opricht. Dizze oetgeverij het Ter Verpoozing. Wark van Stout dat aans lichtkans niet in de boekhandel terechtkommen was, kan nou toch oetgeven worden. Een Drentse streekroman met de titel Wisseling van de wacht is ien van de eerste boeken die bij Ter Verpoozing oetkomt. Het boek wordt ankondigd as een roman met streken en giet over nei leven, dood, ziekte, femilieperikels, draank, bliedschap en humor.

In 2009 wint Stout de streektaolpries van het Dagblad van het Noorden met de novelle In Paradisum, een verslag van de leste zeuven dagen van een olde vrouw. In november 2011, an ’t begun van de Drentse Boekenweek, komt zien grote Drentse roman Ningtien oet.

In 2014 wint Gerard Stout de Culturele Pries van Drenthe. Het is de belangriekste culturiele oeuvrepries van Drenthe. Dit is veur hum de anleiding um een groot diel van zien (neie) wark in eigen beheer oet te geven.

Gerard Stout hef een eigen website: www.gerardstout.nl.

Drentstaolige boekpublicaties:

• Eroetiek (1992)
• Zwak ies (1992);
• Eroetiek (winternummer van Roet, 1992/1993);
• Matglaozen dreum (1994);
• Wanda (1995);
• An de reize (2004);
• Wisseling van de wacht (2005);
• Gehaktdag (streekverhalen under de schoelnaam Jans Pol, samen met Martin Koster, 2005);
• Mien verzuuk (essays, 2005);
• Heavy metal (2006);
• De leesclub (2008);
• In paradisum (2009);
• Ningtien (2011);
• Weense wals (slim körte verhalen, 2012);
• De minnebrief, Drèentse roman (2013).

Bovenstaond overzicht van boekpublicaties is lang niet volledig. Gerard Stout hef slim veul publiceerd. Kiek daorum ok op zien website aj een vollediger beeld kriegen wilt.

Fragmenten oet het wark van Gerard Stout:

 

AN DE REIZE

‘Geweldig stad. Hier moej ies wat vaker hen,’ schrief ik achter op een ansicht. De kaort is een viefloek van stadgezichten; een poort, een aold kasteel dat te wied vot lag om te bezuken, een winkelstraot, een ridder op een peerd, een park met treurwilgen met takken die boven het water van een vijver hangt. Een middeleeuwse plek.
‘As het zummer is, dan mut het hier merakel schier weden,’ schrief ik. Dan bint de terrassies vol, de vrouwlu en jongkerels op zien best. Maor ok now giet het wel. Ik haold oe op de heugte.
Ik plak de zegel op de kop op de kaort. Now wet e zeker da’k in een vrolijke stemming bin. Een beetie melig, dat wel. Ik steek de kaort in de binnenbuuts van mien jas. Versturen hef gien haost. Ik bin nog maor een dag an de reize en der is nog plek op de kaort veur wieder neis.
Achter glas zuuk ik op een terras een stee. Ik gao in een hoek zitten. Zeker van rugdekking volg ik tot de leste regel de inzichten van sociologen. Ik haold van overzicht, van helderheid. Ik gao nooit met de rug naor een raam zitten, of naor een deur waor elk ongezien binnen kommen kan. Ik kroep altied in een hoek.
‘Is disse plek vrij?’ vrag ze. Ze overrompelt mij. Ik schrik, kiek op van de menukaort en zie een rossigblond wichtie naost mij staon. Ze wacht mien antwoord niet of en giet stief naost me zitten. Ik ken heur niet. Ze steut heur kneien tegen mij an. Ik mag dat wel.
‘Za’k joe even helpen,’ zeg ze. ‘Aj an wat starkers toebint, dan kan ik joe de trappist anbevelen. Wuj het nog rustig haolden, laot het dan bij chocomel met slagroom.’ Ze nemp een trappist en ik doe met. Wied boven oens zie ik deur het schune glas van de serre condensstrepen van een straalvliegtuug. Anna kek met.
‘Het is een viermotorig toestel,’ zeg ze. ‘Dat kuj an de strepen zien. Het liekt der twee, maor het bint der vier. Hiel rap vloeit ze in menare.’ Ze nemp een slok van het monnikenbier. Ik knik en veur ik wat zeggen kan giet ze wieder. ‘Het vrös zun twintig graoden op tien kilometer heugte. Een beetie minder denk ik, de strepen blieft niet lang. Ze löst al nao een kilometer op ins blaue.’
Vanuut het noorden trekt witte wolken binnen, de blauwe locht verdwient. Wiederop kleurt de locht blauwgries. Het kan snei weden, of hagel wat der an komp. Kaolde, dat is wis.
‘Ik heb een schier wicht tröffen,’ schrief ik op de rand van de ansicht as Anna even hen de wc is. Ik wacht en kiek hoe volk buten veurbij löp, drok hen huus. Ik krieg het hiete. Ik vuul mien oren gluien.
In het theater an de andere kaant van het plein stiet een riege veur de kassa. Ik zie een brievenbus naost de telefooncel. Daor giet het leste neis dommiet in.
‘Elk kreg de reise die hum toekomp,’ schrief ik op de ansicht. Op de veurkaant stiet een Boeing 747. Ik bin op Schiphol en kiek vanof de pier naor vliegtugen die landt en vertrekt. Volgens de boekies vertrekt der elke drie minuten een koppel volk en komt der even zoveule an. Ik geleuf der niks van. Ik zie maor een stuk of wat votgaon in het half uur da’k hier stao. ‘Wat een benauwde gezichten, wat een volle koffers veur de leste reise hen de hemel,’ schrief ik met rooie pen achterop.
Ik bin an de reise. Ik heb een weekkaort kocht veur het spoor. Van elke plek waor ik uutstap stuur ik een kaort. Niet om te laoten weten waor ik bin, want as e de kaort ankomp bin ik al weer vot. Mien waore plek blef onbekend, daor bin’k allent zölf bij.
Het weit fris over de pier. Een kind dreit an een verrekieker op een paol en vrag zien va een gulden. Hij kreg een gulden. Ien minuut blef het kleppie open staon. Niet ien machine giet omhoog of komp umdeel. Ik heur het kleppie vallen.
In vierkleurendruk stiet het plaotselijke bejaordenhuus. ‘Rust zacht heet het verzörgingshuus hier ter stede. Ik haolde meer van morgenrood of aovendlocht. Aj tied van leven hebt, en aordigheid an jonge wichter, dan kuj hier joen leste dagen op een nuvere wieze slieten.’ schrief ik. ‘Die andere kaort haold ie nog tegoed.’ As disse kaort uut de brievenbus op de deurmat valtt, mut der verwarring weden. Ik schrief nog niet hoe het met Anna oflopen is. Ik haold de spanning der nog even in.
Anna woonde twee straoten wieder op kamers, zee ze. Ze wol niet met hen mien hotel. Ze neugde mij met. Arm in arm en later hand in hand leupen we over straot, veur de schouwburg en de brievenbus langs. Ze wees de bakkerswinkel waor ze heur brood verdiende. Ik telde de straoten. Bij toeren kraste ik met mien schoen op de tegels en leut ik snippers van een sukerzakkie vallen.
‘Nog niet,’ zee ze. ‘Ik moet nog warken. Vanaovend.’ Ze gaf mij heur telefoonnummer. ‘En drink ie niet teveule?’
In het bejaorenhuus bin ik hen de wc west. Ik mus ieniens merakels. Dat kwam van de koffie. Achter de balie van de receptie flikkerde een monitor in gries. Der zat gieniend op te passen. Ik zag de achteruutgang. Een wagentie met een kist stun veur de deur. Ien kaort zullen ze niet missen.
‘Bin in dit hotel twee nachten west. De eerste nacht allent. De tweede nacht ok.’ Op de veurkaant van de kaort he’k een kring zet om het hotel. Het lig an het water. Ik had de kamer, ienpersoons, boven de luifel. Vanuut het raam kun ik zien hoe kwaojongen midden in de nacht vanof de steiger in het water plasten. Ik heurde niks, maor zag het wel.
Ik hoop dat bekend is dat ‘de tweede nacht ok’ een geheime code is. Een ienpersoonsbère is meistens breed genog veur twee mèensen.
Merakel stom vanzölf dat ik het huus van Anna niet weer vinden kun. Ok de bakkerswinkel waor ze warkt, kun ik niet vinden. Toen ik heur belde heurde ik heur stem op het antwoordapparaat. Ze zee dat ze der niet was, maor op de achtergrond heurde ik het fluitconcert K315 van Mozart en gescharrel in de kamer. Het kan de poes west weden, maor dat geleuf ik niet.
Deur de kaolde schref de pen niet goed. Ik moet hard op het karton drukken. ‘Morgen kan ik vanneis bij Anna terechte,’ schrief ik. ‘Ik heb nog schoon ondergoed veur twee dagen.’ Hoe liekt dat? Dat is de andere code. Mien weekkaort is nog twee dagen geldig. ‘Maor ik gao zeker bij V&D langs,’ schrief ik stief onder de postzegel. Ik schrief het in spiegelschrift. De postbode huuft niet te weten waor ik uuthang en wat ik doe. As ik het weet, dan is dat meer as zat. Ik weet het wel.
‘Rozen zo rood, tulpen zo wit.’ Ik weet niet wat ik schrieven moet. Op de ansicht stiet een man met de handen in de buutsen. Hij bög een eindtie veurover en kek in de koelkast. In de deur stiet een halvolle fles wien, een fles melk, halfvol. In het bovenste rek een pakkie botter, het kan ok margarine weden, ik kan het niet goed zien. Wieder ketchup en twee eier. Het is een Amerikaanse ansichtkaort. Ik zag dat geliek. De man op de kaort kek asof e aorzelt. Zal e wat uut de koelkast pakken, of zal e der zölf in kroepen as verrassing veur zien Anna as ze tegen tien uur van bère komp. Hij hef de kleren al an. op koelkast stiet een vaas met rooie en witte tulpen.
Ik zul der in kroepen as ik Anna kun verrassen. Maor dan nakend. Ik schrief hiel groot z.o.p. op het overbleven witte stuk op de achterkaant. Dan maak ik de o en de p hielendal zwart. Der stiet niks onder de postzegel, maor dit bericht haoldt de lezer in elk geval even achter de stoomketel en van de straot.
Ze was niet bij het ontbijt. Ik had heur ok niet verwacht, maor wel op heur rekend. Zo naost de corn flakes en de proemen. Ik mus het met de Drentse Courant doen. Ik lees de anbiedings van de 06-nummers. Het liekt mij niks. Der is meer onder de zun. Een vennegie, een boerderij met rieten dak, een fjordenpeerd veur een huifkar. Merakel schier weer in Drenthe. Twee fietsers achter een hunebed. Anna hef heur haor knipt en varfd. Ik zie het.

Aold weden hef zien weerde

‘Zuj dat wel doen Anne?’

Het is gien vraog, het klinkt in elk geval niet as een vraog. Ik wete dat mien moe gien antwoord wul. Het is een stille wenk om niet te doen wat ik van zins bin. Het zal mij wat.

Mien moe is 98, een eind op glee in de leeftied van de star­ken. Ik had niet dacht dat ze zo aold worden zul.

Lena is een klein vrouw, met de jaoren is ze kleiner worden. Niet dat ze veurover löp, nee, het is het knastebot dat tussen botten votsle­ten is, knastebot dat in mekaar zakte onder zörgen en verdriet. Mien moe hef niet allent smart had, nee, ze is gelukkig west met mien va. Lang leden zee ze dat.

Mien moe is in Vroomshoop geboren. Ze is daor groots op, maor ik verzwieg het as het op verjaordagen te pas komp. Ik wul niks met dat roege gat van moord en doodslag te maken hebben, maor Lena is der groots op, nog aal, al is ze der in vieftig jaor niet meer west.

Willem was zeuventien jaor aolder as Lena. Ze diende bij hum op de boerderij, en toen ze mekaar nao jaoren vertrouwd waren, op het laand, maank de koeien en in het stro, had e heur vraogd met heur hen de kerke te gaon. Een keuter­boer met een dien­stmeid. En dan dat leeftiedverschil. Het zul hum wat. Volk sprak der gien schaande van, wat mussen ze ok. Willem had geliek vunden ze, wat mus een kerel met een bul­trugge aans. Mien va had een hoge rugge, maor hij leup rechtop sund e met mien moe trouwd was.

Mien va was groots op mien moe. ‘Wassen, schrobben en de bolle vreten geven, ze kan alles,’ zee e as der praot van kwam. Mien moe kreeg vief kinder en toen mien jongste bruur goed en wel lopen kun, gung mien va dood. Hij leut mien moe met oens ach­ter. Lena, het vrouwchie dat met het jaor kleiner weur, maor allent van lengte. Ze gruide toen ze der allent veur stun. Veul meer kun ze as de bolle te vreten geven.

Ze kun veul meer as de bolle te vreten geven. Dat mus ok. De cri­sesjao­ren waren net west, de oorlog kwam der over toe. Het was krabben. Ik was kwaojong en speulde in het heui toen bommen­warpers overvleugen. Ik rende as eerste naor de lege reserve­tanks die achter op de es daal kwamen en ik zag wie ze in braand steuk. Ik wus de name, maor ik wus ok te zwiegen toen de schilder in zien brune hemd, met jachtgeweer op de nak, mij vreug wie het west was. Dat was ok mien moe, dat had ik van heur leerd. Ik vuulde heur ogen in mij braanden. Ze had mij zwiegen leerd. Had ze maor zwegen.

‘Zuj dat wel doen Anne,’ zee ze.

Het was de leste aovend dat ik met mien kameraoden vot­gung. De aovend dat ik veur het lest allent van draank bezopen in bère kroepen zul, dat ik veur de leste maol verlangst naor heui votspulen mus.

De aander dag scheen de zun. Coba dreug het wit, ze gung op de kneien veur het Maria-altaar, de sleep wieduut en ik huufde aandersdaags niet te biechten. Zunde was mij vrömd, die dag. Zunde was mij vrömd.

Drie maond later kun ik mij niet meer inhaolden. Ik zee Coba wat mien moe mij vraogd had, die aovend veur de bruloft. Het huus was niet groot genog. Het was dat ze zwanger was, zee ze, maor aans. Zij kun dat mèens wel smoren, de kop in houwen, niks wol ze met heur schoonmoe van doen hebben. Niks en nooit meer. Die nacht in bère schrouwde ik as ik nog nooit schrouwd had. Coba heurde mij niet. De aander morgen veegde ik de diggels bij mekaar. Een half jaor later kwam de aoldste. We nuumden heur Rika.

Nao Rika kwam Hermien, kwam Annie, kwam Greet. Ik schrouwde nooit meer. Greet bleef de jongste. Mien moe keek van de ziedkaant naor de wichter, ze waren heur allemaol geliek, ze huuld van alle kleinkinder evenveul en meer nog toen Coba der vandeur gung.

Lena wus nog hoe het mus. Wassen, schrobben en de kinder te eten geven, as ik veur mien wark hen het butenlaand mus. Aal as ik weerum kwam was het huus mij vrömder. Het waren kleine dingen, een neie plant in de vensterbaank, dreugdoeken van een aander kleur, een soeplepel, een nei servies, een zulvern kandelaar. Ik was bliede dat de jongste op kamers wonen gung, dat ik mien moe buten de deur haolden kun. Allent poetsen en schrobben, ienmaol in de maond.

Gedurig kwamen vrouwlu over de vloer, benaom as het heui van het laand was. Ik zörgde der veur dat mien moe uut de buurt bleef. De aander kaant van Erica was me vake niet wied genog. Heur grelle ogen keken nog wieder as de kerkebos.

‘Zuj dat wel doen, Anne,’ zee ze.

Ik leut heur de foto zien van Francisca. In Brazilië had ik heur op zaken­reis vunden. Wied vot, een donkerbrune vrouw met bloed van een stieve Grunneger boer en een verre dochter van een Afrikaanse slaaf. Ik schrouwde, daor in die tropen­nacht. Francisca heurde mij. Maor ik gung niet weerom, mien moe had heur geliek. Ik leut het vanneis veurbijgaon.

Volgende maond dan word ik 72. Ik kiek veuruut. Ik bin al an het krim­pen, maor ik heb nog een end te gaon. Ik zal mien moe veurbijgaon. Ik word honderd, wisse, maor ik zal niet vieren da’k vieftig jaor allent west bin in dit draoderig bestaon. De foto van Francisca heb ik in mien buuts. Franci­sca. Ankommend weke dan haal ik heur op, dan streel ik heur jonge vel, kus ik heur prille mond, dan overbrug ik zeuven­twintig jaor en rek ik hen het zudelijk halfrond, dan schrouw ik vanneis elke nacht maank witte lakens.

Ik zet de foto van Francisca naost de telefoon, tegen de kande­laar. Het vlamme­gie wappert geel en zwart. Ik schenk thee veur mien moe. Ze krummelt hen heur stoel. Dan kek ze naor mij, naor de foto.

‘Zuj dat wel doen, Anne,’ zeg ze. ‘Zuj dat wel doen?’

Ik wete zeker da’k het doe.

Zacht soest warme locht deur de kamer, de foto gledt van het telefoonta­ofeltie en hiet keersvet braandt op mien haand en stolt in het vloerkleed. Ik wete zeker da’k het doe. Mien moe, ze gef gien krimp.